Poppenspel (Huis van Alijn)
Auteur
Projectmedewerker voor het Huis van Alijn, Eva Dierckx.
Project
Het project ‘Poppen tot leven gewekt’ kadert binnen de 'inhaalbeweging digitale collectiedata' (2022-2023). In het project ligt de focus op de (verdiepende) registratie, digitalisering en ontsluiting van de deelcollectie 'poppenspel'. Bijzonder aan deze inhaalbeweging is de expliciete aandacht voor ‘immaterieel erfgoed’. De objecten, documenten en het audiovisueel materiaal uit deze collectie documenteren immers mee de erfgoedpraktijk poppenspel- en figurentheater. Ze zijn dragers van informatie en geven inkijk in technieken, het creatieve maakproces en de kennis die oudere generaties (vaak informeel) doorgeven aan jonge generaties spelers. Binnen de collectie zijn er duidelijke netwerken tussen personen en organisaties en linken tussen collectiestukken te ontwaren. Naast een zuivere inhaalbeweging (registratie, digitalisering en ontsluiting) is er ook experiment met audiovisueel capteren van spel- en maaktechnieken en worden er interviews afgelegd met mensen uit de erfgoedgemeenschap, die de praktijk actief beoefenen.
Voor het Huis van Alijn, museum van het dagelijks leven vanaf de 20e eeuw, is deze collectie een deelcollectie. Ze is gegroeid vanuit de nauwe verwevenheid die het museum sinds de jaren 1930 heeft met Pierke van Alijn en diens voorgangers (Spelleke van de Muide en Spelleke van Folklore)
Het Huis van Alijn beschouwt deze collectie als referentiecollectie, die toelaat de geschiedenis, de evolutie en de tendensen in poppentheater in Vlaanderen vanaf de 20ste eeuw te schetsen, kaderen en documenteren. De collectie heeft niet als doel exhaustief te zijn.
Dataset
In kader van de 'inhaalbeweging digitale collectiedata' publiceert Huis van Alijn invulinstructies. Deze instructies zijn van toepassing op de deelcollectie ‘poppenspel’, maar zijn ook breder toepasbaar op andere (deel)collecties. De deelcollectie ‘poppenspel’ bestaat uit een uiteenlopende set aan dragers, waaronder objecten (poppen, figuren, decors), documentair materiaal (ontwerptekeningen van decors, poppen, kostuums, affiches, folders,…), audiovisueel beeldmateriaal (foto’s, filmmateriaal van voorstellingen) en eigen audiovisuele producties (interviews met betrokkenen uit de erfgoedgemeenschap, captaties van technieken,…).
Becijferd bestaat de collectie op dit moment uit 2019 records. Momenteel gaat het om 585 poppen (diverse speltechnieken), waarvan 131 poppen nog actief gebruikt worden in het eigen poppentheater; 237 decorstukken (waarvan 160 nog actief gebruikt worden); 581 foto’s, waarvan 493 digitaal bewaard; 247 tekeningen, waarvan 52 digitaal bewaard; 60 affiches en folders; en ca. 100 dragers van bewegend beeld en audio. Verder is er nog gevarieerd materiaal zoals litho’s, boeken, fotoalbums, en in het kader van het project gemaakte producties: demonstraties, interviews, captaties van de erfgoedpraktijk. Gezien de grote variatie in dragers betreft het een thematisch invulinstructie, veeleer dan een dataprofiel voor specifieke dragers.
Met de publicatie van deze invulinstructies hoopt het Huis van Alijn andere instellingen een leidraad te geven in de registratie van soortgelijke collectiestukken. Op die manier kan uniformiteit nagestreefd worden.
Gebruik
Voor 2D materiaal (documentaire collectie en beeldmateriaal) en objecten werden de volgende instructies opgemaakt. Zie schema hieronder.
Voor audiovisueel materiaal werd in het kader van een voorgaande inhaalbeweging digitale collectieregistratie een dataprofiel gepubliceerd. Voor audiovisueel materiaal gelinkt aan de deelcollectie ‘poppenspel’ (en aan andere deelcollecties) wordt dat dataprofiel gevolgd.
Dataprofiel
| Invulboek | [naam van jouw systeem] | technische eigenschappen | beschrijvingsregels | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | element | veld | element | veld | voorbeeld | data type | verplicht | herhaalbaar | terminologie | invulinstructie |
| 1. | Bewaarinstelling | Naam bewaarinstelling | Objecten > Identificatie > Identificatie | Instellingsnaam (BA) | Huis van Alijn | trefwoord | verplicht | uniek | / | Noteer de officiële naam van de organisatie. |
| 2. | Collectie | Naam collectie | Objecten > Identificatie > Identificatie | Collectie (CL) | Poppenspel | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | AAT | Kies een deelcollectie volgens collectieindeling van de instelling. |
| 3. | Objectnummer | Waarde objectnummer | Objecten > Identificatie > Identificatie | Objectnummer (IN) | 2021-029-193 | getal | verplicht | uniek | / | 1) Objecten, foto's en documenten die fysiek bewaard worden krijgen steeds het jaartal van verwerving vooraan, een reeksnummer, en een individueel stuknummer: JJJJ-XXX-XXX
2) Documenten en foto's die enkel digitaal bewaard worden, maar waarvan de bruikleengever een fysieke afdruk bewaard krijgen een FO-nummer, een reeksnummer en een stuknummer achteraan: FO-XXXX-XXXX 3) 2D materiaal dat 'digitaal geboren' is en geen fysieke drager heeft (of heeft gehad) wordt genummerd krijgt een DB-nummer, het jaartal van verwerving, een reeksnummer, en een individueel stuknummer: DB-JJJJ-XXX-XXX Een objectnummer is uniek en wordt ook aan het collectiestuk bevestigd of aangebracht. |
| 4. | Catalogiseringsniveau | Term catalogiseringsniveau | Objecten > Identificatie > Identificatie | Rec.type (rT) | enkelvoudig object | lijst | verplicht | uniek | / | Kies het type object uit de lijst. |
| 5. | Objectnaam | Term objectnaam | Objecten > Identificatie > Objectnaam | Objectnaam (OB) | Stokpop | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | AAT | Objectnaam van poppen/figuren te kiezen uit volgende speltechnieken:
- handpop - stokpop - marionet - Wajangpop - lichaamsmasker - bekpop - stangpop - staafpop - lichaamspop - handgreeppop - trekpop |
| 6. | Onderscheidende kenmerken | Tekst onderscheidende kenmerken | Objecten > Identificatie > Identificatie | Ondersch. kenmerken (DF) | OBJECT | trefwoord | verplicht | uniek | eigen thesaurus | Te noteren onder welk type overkoepelende drager het collectiestuk valt.
Te kiezen uit eigen thesaurus: - OBJECT - BEELD - DOCUMENTAIRE COLLECTIE - DIGITALE COLLECTIE |
| 7. | Huidige standplaats | Identificatie huidige standplaats | Objecten > Standplaats/toekomstige verplaatsingen > Huidige standplaats | Huidige standplaatsnaam (2A) | Ghe_B_04_07_03_b/ALIJN_01056 | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | eigen thesaurus | Kies de huidige standpaats. |
| 8. | Huidige standplaats | Uitvoerder huidige standplaats | Objecten > Standplaats/toekomstige verplaatsingen > Huidige standplaats | Uitvoerder (2R) | ldemaertelaer | trefwoord | verplicht | login adlib | ||
| 9. | Titel | Titel | Objecten > Identificatie > Titel en beschrijving | Titel (TI) | Stokpop met masker en rode lingerie | vrije tekst | verplicht | herhaalbaar | / | Schrijfinstructies OBJECT:
- Begin de titel met een hoofdletter, tenzij anders vermeld op het object. - Gebruik geen inleidend lidwoord, tenzij het een onderdeel is van de originele titel. - Gebruik geen punt op het einde van de titel. - Vermeld steeds het type pop en dan de naam: bijv: Stangpop van Pierke Objectnaam + naam personage of object |
| 10. | Titel | Titel | Objecten > Identificatie > Titel en beschrijving | Titel (TI) | Lingeriepop uit Don G. op scène, Gent, 2006 | vrije tekst | verplicht | herhaalbaar | / | Schrijfinstructies 2D (FOTO of DOCUMENTAIR MATERIAAL):
- Begin de titel met een hoofdletter, tenzij anders vermeld op het object. - Gebruik geen inleidend lidwoord, tenzij het een onderdeel is van de originele titel. - Gebruik geen punt op het einde van de titel. Beknopte beschrijving, plaats, jaartal |
| 11. | Titel | Korte beschrijving | Objecten > Identificatie > Titel en beschrijving | Beschrijving (BE) | Don G. is een muziekvoorstelling van Theater Taptoe uit 2006. Als artistiek leider legt Freek Neirynck voornamelijk de focus op teksttheater. Na zijn vertrek in 2003 nemen Luk De Bruyker en Dirk De Strooper de artistieke leiding over. In die periode wordt alsmaar meer voor muziektheater gekozen, deels uit interesse, deels onder druk van toenmalig minister van cultuur Bert Anciaux die wil dat Taptoe zich herbront. Don G. is de eerste in een lange reeks samenwerkingen met blazersensemble I Solisti del Vento. Het stuk Don G. is een bewerking van de opera Don Giovanni van Wolfgang Amadeus Mozart. Het stuk wordt ingekort en de locatie verplaatst naar het Venetië van Casanova en Pulcinella, met de personages Don Giovanni en Leporello. | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | / | Per deelcollectie bekijken welke elementen van belang zijn.
Belangrijk is het 'wat - wie - waar - wanneer - waarom'. Ook onzichtbare elementen worden opgenomen, zoals context of functie. Geen fysieke beschrijving. |
| 12. | Vervaardiger | Naam vervaardiger | Objecten > Vervaardiging/datering > Vervaardiging | Vervaardiger (VV) | De Bruyker, Luk | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | ULAN/Wikidata of RKD, indien niet terug te vinden in voorgaande autoriteiten eigen thesaurus | Geef de officiële of de meest gebruikte naam en voorna(a)m(en) van de vervaardiger(s) van het object. Dit kan een persoonsnaam, een groepsnaam of een organisatienaam zijn. Persoonnamen worden genoteerd als naam, voornaam. Indien gekend worden zowel ontwerpers als uitvoerend makers vermeld.
Indien niet gekend 'onbekend' invullen. |
| 13. | Vervaardiger | Rol vervaardiger | Objecten > Vervaardiging/datering > Vervaardiging | Rol (FU) | ontwerper | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | AAT, Wikidata | Zowel ontwerpers als uitvoerend makers worden vermeld. |
| 14. | Plaats vervaardiging | Naam plaats vervaardiging | Objecten > Vervaardiging/datering > Vervaardiging | Plaats (VP) | Gent | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | TGN | Gebruik de Nederlandstalige plaatsnaam (exoniem). Wanneer een zelfde plaatsnaam slaat op twee geografisch verschillende locaties, vermeld dan het land of regio tussen haakjes. |
| 15. | Datering | Begindatum | Objecten > Vervaardiging/datering > Datering | Datering van (DS) | 2005 | getal | facultatief | herhaalbaar | / | Jaartal.
Enkel wanneer exacte datum gekend is noteren als JJJJ-MM-DD |
| 16. | Datering | Precisie begindatum | Objecten > Vervaardiging/datering > Datering > | Precisie (DR) | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | / | Noteer de datum, liefst zo exact mogelijk. Indien niet mogelijk precisiering ca., vanaf, … | |
| 17. | Datering | Einddatum | Objecten > Vervaardiging/datering > Datering | Datering van (DS) | 2006 | getal | facultatief | herhaalbaar | / | Jaartal indien het verschilt van begindatum.
Enkel wanneer exacte datum gekend is noteren als JJJJ-MM-DD |
| 18. | Datering | Precisie einddatum | Objecten > Vervaardiging/datering > Datering > | Precisie (DR) | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | / | Noteer de datum, liefst zo exact mogelijk. Indien niet mogelijk precisiering ca., vanaf, … | |
| 19. | Fysieke beschrijving | Tekst fysieke beschrijving | Objecten > Fysieke kenmerken > Fysieke beschrijving | Beschrijving (PD) | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | AAT, RKD Technical | Maak een beschrijving van de vormelijke of uiterlijke eigenschappen van het object. Gebruik correcte spelling en leestekens, gebruik juiste termen uit AAT of RKD technical.
Geef eerst de meest in het oog springende fysieke kenmerken. Ook algemene informatie over de constructie, de werking, het kleurgebruik en de decoratie zijn relevant. | |
| 20. | Materiaal | Term materiaal | Objecten > Fysieke kenmerken > Materialen | Materiaal (MA) | kunststof
textiel hout |
trefwoord | verplicht | herhaalbaar | AAT | Specificeer indien nodig het onderdeel waarvan je het materiaal omschrijft. |
| 21. | Afmetingen | Waarde afmeting | Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen | Waarde (WA) | 89 | getal | verplicht | herhaalbaar | / | Noteer zo nauwkeurig mogelijk de numerieke waarde van de afmeting. Gebruik een decimale punt, geen komma. |
| 22. | Afmetingen | Eenheid afmeting | Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen | Eenh. (EE) | cm | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | / | Afmetingen van objecten worden altijd beschreven in cm. Afmetingen van foto's of documentatie worden altijd beschreven in mm. |
| 23. | Afmetingen | Waarde afmeting | Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen | Waarde (WA) | 140 | getal | verplicht | herhaalbaar | / | Noteer zo nauwkeurig mogelijk de numerieke waarde van de afmeting. |
| 24. | Afmetingen | Eenheid afmeting | Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen | Eenh. (EE) | mm | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | / | Afmetingen van 2D materiaal worden altijd beschreven in mm. Afmetingen van foto's of documentatie worden altijd beschreven in mm. |
| 25. | Afmetingen | Beschrijving afmeting | Objecten > Fysieke kenmerken > Afmetingen | Afmeting (DI) | hoogte | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | / | Vermeld de hoogte, breedte en diepte. |
| 26. | Associatie persoon of instelling | Naam geassocieerde persoon of instelling | Objecten > Associaties > Geassocieerde persoon/instelling > | Naam (kj) | Theater Taptoe;
Wolfgang Amadeus Mozart |
trefwoord | facultatief | herhaalbaar | ULAN/Wikidata of RKD, indien niet terug te vinden in voorgaande autoriteiten eigen thesaurus | Persoonsnamen dienen als volgt genoteerd te worden: de naam, gevolgd door een komma, voornaam of voornamen. |
| 27. | Associatie concept | Naam geassocieerd concept | Objecten > Associaties > Geassocieerd onderwerp | Onderwerp (kp) | poppenspel;
Don G. |
trefwoord | facultatief | herhaalbaar | AAT, wikidata | Noteer onderwerpen die gerelateerd zijn aan het object, zoals een productie of voorstelling, of andere belangrijke concepten. Poppenspel als breder concept komt altijd voor. |
| 28. | Associatie locatie | Naam geassocieerde locatie | Objecten > Associaties > Geassocieerd onderwerp | Onderwerp (kp) | Gent | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | TGN | Noteer de locatie die gerelateerd is aan het object. |
| 29. | Associatie concept | periode | Objecten > Associaties > Geassocieerde periode > Periode | Periode (kb) | jaren 2000 | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | / | Noteer de bijhorende periode(s) als decennia. Noteer altijd alsvolgt: jaren 19XX of jaren 20XX. Elk decennium heeft een aparte lijn. |
| 30. | Identificatie reproductie | Waarde identificatie reproductie | Reproductie > Referentie | Referentie (FN) | [afbeelding] | URI | verplicht | herhaalbaar | / | Koppel een duidelijk (meestal frontaal) beeld van het object aan de record. |
| 31. | Afgebeelde persoon of instelling | naam afgebeelde persoon of instelling | Objecten > Iconografie > Afgebeelde persoon/instelling > Naam | Naam (ij) | De Bruyker, Luk | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | ULAN/Wikidata of RKD, indien niet terug te vinden in voorgaande autoriteiten eigen thesaurus | Enkel bij 2D materiaal te noteren. Persoonsnamen worden genoteerd als: naam, gevolgd door een komma, voornaam of voornamen. |
| 32. | Afgebeeld object | Term afgebeeld object | Objecten > Iconografie > Afgebeeld onderwerp > Onderwerp | Onderwerp (ip) | stokpop
acteur |
trefwoord | facultatief | herhaalbaar | AAT | Enkel bij 2D materiaal te noteren. |
| 33. | Recht | Type recht | Objecten > Rechten | Type (rechten) (Rt) | CC-NC-BY 4.0 | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | Kies de bijhorende licentie zoals vastgelegd met rechthebbende.
te kiezen uit: - CC-NC-BY 4.0 - IN COPYRIGHT - IN COPYRIGHT - UNKNOWN RIGHTSHOLDER - IN COPYRIGHT - NON-COMMERCIAL USE PERMITTED - PUBLIC DOMAIN" | |
| 34. | Recht | Identificatie recht | Objecten > Rechten | Referentienummer (Rr) | 2021_02 | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | Overeenkomsten met rechthebbende worden onder hun unieke referentienummer bewaard op een lokale server. | |
| 35. | Toestand | Term toestand | Objecten > Toestand/conservering > Toestand | Toestand (TO) | goed | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | Kies een van de 3 mogelijke toestanden. Indien nodig het onderdeel toelichten.
Keuze uit: - Goed: Het object is stabiel, vereist geen restauratie en kan zonder ingrepen tentoongesteld worden. - Matig: Het object is onstabiel. Er zijn passieve en/of actieve conservatiemaatregelen nodig om de bewaring van het object voor lange tijd te garanderen. - Slecht: Het object is onstabiel en heeft op korte termijn zeer geringe overlevingskansen. Het object is fragiel en kan niet langer zonder bijkomende schade gehanteerd worden. | |
| 36. | Toestand | Toelichting toestand | Objecten > Toestand/conservering > Toestand | Bijzonderheden (TF) | vlekjes op textiel | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | Gebruik indien mogelijk termen uit AAT of RKD Technical | Beschrijf indien nodig een opvallend mankement. |
| 37. | Compleetheid | Term compleetheid | Objecten > Toestand/conservering > Compleetheid | Compleetheid (TS) | incompleet | trefwoord | verplicht | herhaalbaar | Keuze uit:
- Compleet: alle onderdelen van het object zijn er. - Incompleet: er is minstens één onderdeel van het object verloren gegaan. | |
| 38. | Compleetheid | Toelichting compleetheid | Objecten > Toestand/conservering > Compleetheid | Bijzonderheden (TG) | stok om figuur mee te bedienen ontbreekt | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | Gebruik indien mogelijk termen uit AAT of RKD Technical | Beschrijf indien nodig welk onderdeel van het object ontbreekt. |
| 39. | Verwervingsdatum | Waarde verwervingsdatum | Objecten > Verwerving > Verwerving | Datum (VD) | 2021-06-26 | getal | facultatief | uniek | Vul in volgens JJJJ-MM-DD | |
| 40. | Verwervingsmethode | Term verwervingsmethode | Objecten > Verwerving > Verwerving | Methode (VW) | handgift | trefwoord | facultatief | uniek | Gebruik enkelvoud, vermijd opsommingen en leestekens. Noteer zonder hoofdletters.
Keuze uit: - aankoop - handgift - erving - onbekend - bruikleen | |
| 41. | Verwervingsbron | Naam verwervingsbron | Objecten > Verwerving > Verwerving | Van (VN) | Theater Taptoe | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | eigen thesaurus | Officiële naam van de instelling of 'familienaam, voornaam' van de verwervingsbron |
| 42. | Reden verwerving | Tekst verwervingsreden | Objecten > Verwerving > Verwerving > | Reden (VR) | Poppen verworven via een schenking van CEMPER. | vrije tekst | facultatief | herhaalbaar | Noteer extra informatie die van toepassing is bij de verwerving. | |
| 43. | Gerelateerd object | Identificatie gerelateerd object | Objecten > Nummers/relaties > Relaties met andere objecten | Gerelateerd object (rt) | FO-0121-228 | getal | facultatief | herhaalbaar | / | Vul dit in wanneer er een relatie is met een andere record uit de collectie, een handleiding, ontwerptekening, bijbehorend beeldmateriaal,… |
| 44. | Titel gebeurtenis | Waarde titel gebeurtenis | Objecten > Tentoonstellingen/onderzoek/gebruik > Tentoonstelling | Tentoonstellingsnaam (TN) | Licht uit. Pop op | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | eigen thesaurus | Noteer de officiële naam van de tentoonstelling. |
| 45. | Datum gebeurtenis | Begindatum gebeurtenis | Objecten > Tentoonstellingen/onderzoek/gebruik > Tentoonstelling | Datum (t1) | 2022-06-26 | getal | facultatief | herhaalbaar | / | Noteer de exacte begindatum van de tentoonstelling: JJJJ-MM-DD |
| 46. | Datum gebeurtenis | Einddatum gebeurtenis | Objecten > Tentoonstellingen/onderzoek/gebruik > Tentoonstellingen | Datum (t2) | 2022-04-23 | getal | facultatief | herhaalbaar | / | Noteer de exacte einddatum van de tentoonstelling: JJJJ-MM-DD |
| 47. | Betrokkene gebeurtenis | Naam betrokkene gebeurtenis | Objecten > Tentoonstellingen/onderzoek/gebruik > Tentoonstellingen | Organisator (tA) | Huis van Alijn | trefwoord | facultatief | herhaalbaar | / | Kies de juiste instelling. |
Vertaling invulboek naar OSLO-standaard
Huis van Alijn doorliep in kader van ‘Poppen tot leven gewekt, inhaalbeweging digitale collectiedata' (2022-2023) ook enkele sessies waarin werd getracht het invulboek te vertalen naar de OSLO-standaard. Hierin was specifieke aandacht voor netwerken en linken die we binnen deze collectie ontwaren en die de immateriële erfgoedpraktijk van poppen- en figurentheater documenteren.
Bijbehorende documentatie
https://huisvanalijn.be/nl/digitale-inhaalbeweging-poppenspel