Publicatie:De Metamorfoze- en FADGI-richtlijnen voor digitalisering

Samenvatting

Veel papieren cultureel erfgoed is kwetsbaar en dreigt verloren te gaan. Om het veilig te stellen voor de toekomst wordt vaak digitalisering gebruikt. De inhoud van het papieren origineel wordt dan overgezet naar een nieuwe, digitale drager. Daarbij is het belangrijk dat de digitale kopie van een dusdanige kwaliteit is dat ze het originele materiaal kan vervangen. Om een optimale kwaliteit van de digitale kopie te verzekeren bestaan er internationale richtlijnen. De belangrijkste zijn de Richtlijnen Preservation Imaging Metamorfoze en de FADGI Technical Guidelines for Digitizing Cultural Heritage Materials - Creation of Raster Image Files. Wat zijn hun belangrijkste kenmerken? En waarin verschillen ze van elkaar?

Referentie

Titel	De Metamorfoze- en FADGI-richtlijnen voor digitalisering (Voorkeurstitel)
Locatie	META Nummer 2018/2
Uitgever	PACKED vzw
Jaar van uitgave	2018
Rechten	CC-BY-SA
Persistent ID

Trefwoorden

introductie | bibliotheekcollecties | archiefcollecties | museumcollecties | archeologische collecties | immaterieel erfgoed | onroerend erfgoed | documentaire collecties | digitale duurzaamheid | rasterbeelden |

Auteur

Rony Vissers (PACKED vzw)

Digitaliseringsrichtlijnen

Om een optimale kwaliteit van de digitale kopie te verzekeren bestaan er internationale richtlijnen. De belangrijkste zijn de Richtlijnen Preservation Imaging Metamorfoze en de FADGI Technical Guidelines for Digitizing Cultural Heritage Materials - Creation of Raster Image Files. Beide documenten zijn gratis online beschikbaar. Ze leggen de technische kwaliteitsnormen vast waaraan de digitale kopieën moeten voldoen. Die normen hebben betrekking op o.a. kleurruimte, bitdiepte, witbalans, belichting, ruis, kleurzweem, kleurnauwkeurigheid en geometrische vervorming. De bitdiepte is het aantal bits dat gebruikt wordt om de kleur van een pixel te definiëren; een kleurzweem is een afwijking in kleur die over de gehele afbeelding aanwezig is. Bij digitaliseringsprojecten in België worden vooral de Metamorfozerichtlijnen gebruikt. Ze zijn door PACKED vzw opgenomen in CEST (CultureelErfgoedStandaardenToolbox).

Beide richtlijnen bevatten technische criteria en toleranties. Aan de hand van die criteria en toleranties kun je de technische kwaliteit van de aangemaakte digitale archiveringskopieën objectief beoordelen. Je doet dat met behulp van technische targets en software. Daarnaast moet je ook elke digitale kopie visueel controleren op artefacten. Dat zijn bv. moiré, lichtreflecties en/of weerspiegelingen en pixelverstoringen door vuil of stof. Beide richtlijnen kunnen gebruikt worden voor zowel de massadigitalisering van tweedimensionaal opzichtmateriaal zoals manuscripten, archivalia, boeken, kranten en tijdschriften als voor de digitalisering van foto’s, schilderijen en technische tekeningen. Ze zijn echter niet geschikt voor de digitalisering van tweedimensionaal transparant materiaal zoals bv. dia’s.

De Metamorfoze-richtlijnen

De Metamorfozerichtlijnen werden in Nederland ontwikkeld door de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief. Metamorfoze verwijst naar de naam van het nationale programma voor het behoud van het papieren erfgoed in Nederland. De richtlijnen werken met drie kwaliteitsniveaus:

• Metamorfoze (hoogste kwaliteitsniveau) voor het digitaliseren van originelen die als kunstwerken worden beschouwd, bv. brieven met tekeningen van Vincent van Gogh of kaarten, fotocollecties en schilderijen;
• Metamorfoze Light (tweede kwaliteitsniveau) voor het digitaliseren van originelen waarbij de kleurnauwkeurigheid iets minder belangrijk is, bv. boeken, kranten, tijdschriften en handschriften;
• Metamorfoze Extra Light (derde kwaliteitsniveau) voor het digitaliseren van boeken, kranten en tijdschriften.

De FADGI-richtlijnen

De FADGI-richtlijnen werden in de Verenigde Staten ontwikkeld door het Federal Agencies Digitization Guidelines Initiative. In tegenstelling tot de drie kwaliteitsniveaus van Metamorfoze werkt FADGI met een sterrensysteem, van een ster voor het laagste kwaliteitsniveau tot vier sterren voor het hoogste. De drie hoogste kwaliteitsniveaus zijn vergelijkbaar met die van Metamorfoze. Het vierde (laagste) niveau is enkel geschikt voor toepassingen die bedoeld zijn om het origineel te lokaliseren. Het is niet geschikt voor OCR (Optical Character Recognition, het optisch herkennen van tekens) of andere informatieverwerkingstechnieken.

Verschillen tussen de Metamorfoze- en FADGI-richtlijnen

Er zijn onderlinge verschillen tussen de Metamorfoze- en FADGI-richtlijnen m.b.t. de algoritmes en criteria, het ontwerp van de targets en de doelstellingen en toleranties. Maar de ambitie van beide richtlijnen is dezelfde: een goede digitaliseringskwaliteit verzekeren.

ISO-standaarden

Omdat het geen echte internationale standaarden zijn, werden binnen de International Organization for Standardization (ISO) standaarden ontwikkeld waarin elementen uit de richtlijnen zijn opgenomen:

• ISO 19262:2015 Photography – Archiving Systems – Vocabulary;
• ISO/TR 19263-1:2016 Photography – Archiving Systems – Best practices for digital image capture of cultural heritage material;
• ISO/TS 19264-1:2016 Photography – Archiving Systems – Imaging systems quality analysis – Part 1: Reflective originals.

Die standaarden zijn echter enkel tegen betaling beschikbaar.