Publicatie:Handboek iconografische metadata in schonekunstenmusea

Samenvatting

Dit handboek is opgesteld door de beeldendekunstenmusea KMSKA (Antwerpen), MSK (Gent), Mu.ZEE (Oostende) en M (Leuven), partners binnen de Vlaamse Kunstcollectie vzw (VKC).

Aanzet vormde het project Duurzaam registreren en ontsluiten van collecties door middel van Iconclass (2021-2022), dat uitgevoerd werd in het kader van de projectsubsidie Inhaalbeweging digitale collectiedata.

Het handboek bevat overkoepelende invoerregels en registratiesysteemspecifieke instructies voor het consistent beschrijven van iconografische informatie met behulp van de classificatie Iconclass. Deze gemeenschappelijke aanpak draagt bij tot een duurzame registratie en ontsluiting van de collecties van de VKC-partners.

De iconografische invoerregels vormen een aanvulling op het Invulboek Objecten van CEST.

De systeemspecifieke instructies gaan uit van de collectiebeheersystemen van de betrokken musea: Software:Adlib Museum voor Windows (4.3), Axiell Collections (4.5.2) en Software:TMS (The Museum System) 2017.

Referentie

Titel	Handboek iconografische metadata in schonekunstenmusea (Voorkeurstitel)
Locatie	GitHub KMSKA
Uitgever	KMSKA
Jaar van uitgave	2021
Rechten	CC-BY
Persistent ID

Trefwoorden

handleiding | museumcollecties | “digitale duurzaamheid” staat niet in de lijst met mogelijke waarden voor de eigenschap “Cest:aboutExpertise” (waarderen en selecteren, digitaliseren, digitaal geboren materiaal, digitaal archiveren, toegang en hergebruik, linked (open) data, rechten en privacy, digitale strategie, metadata).digitale duurzaamheid | Standaard:ICONCLASS | Standaard:Invulboek Objecten | Software:Adlib Museum | Software:TMS

Auteur

KMSKA

Versie handboek

Versie 1, december 2021

Download

Je kunt de handleiding downloaden door HIER te klikken.

Iconclass

Om kunstobjecten op een systematische manier iconografisch te beschrijven wordt gebruik gemaakt van Iconclass.

Iconclass is een hiërarchisch classificatiesysteem dat ca. 28.000 iconografische concepten bevat. Elk iconografisch concept bestaat uit een tekstdefinitie (“het tekstcorrelaat”) en een unieke alfanumerieke code (”de notatie”).

Iconclass is beschikbaar in verschillende talen, waaronder het Engels, Frans en Duits. Een officiële Nederlandse versie bestaat (nog) niet. De VKC-musea voeren daarom een eigen Nederlandse Iconclass-vertaling in hun databanken in.

De volledige classificatie is online raadpleegbaar via de Iconclass-browser en wordt ook ter beschikking gesteld als linked open data. Binnen deze browser krijgt elk Iconclass-concept een persistente identifier mee in de vorm van een URL die bestaat uit een combinatie van de generieke Iconclass-URL en de alfanumerieke notatie van het concept.

Thesaurus

Iconclass-concepten die gebruikt worden bij de iconografische registratie van een object worden eenmalig ingevoerd in de thesaurus van het collectiebeheersysteem.

Volgende gegevens van een Iconclass-concept worden verplicht overgenomen:

• de Iconclass-notatie, bv.: 25H132
• het Iconclass-tekstcorrelaat, bv.: duinenkust
• de URL van de Iconclass-browser: http://iconclass.org/

Andere Iconclass-gegevens kunnen optioneel in de thesaurus aangevuld worden.

Adlib Museum/Axiell Collections

Veld	Term
Definitie	In dit veld wordt het Iconclass-tekstcorrelaat opgenomen.
Invulregels	Vertaal het Engelstalig tekstcorrelaat uit de Iconclass-browser 1 op 1 naar het Nederlands. Neem ook de leestekens over en, indien relevant, de hoofdletters. Volg hierbij de regels rond schrijfwijze en taal, zoals opgesteld in Iconography, indexing, ICONCLASS: a handbook - Roelof van Straten (Leiden, 1994) Uitzondering: geef verouderde of problematische Iconclassconcepten (bv. Iconclass-categorie 32B) een aangepaste vertaling. Controleer bij zelf-aangemaakte concepten de schrijfwijze van namen in bronnen als: RKDartists, Union List of Artist Names (ULAN) Nationaal Biografisch Woordenboek (voor persoonsnamen) de Getty Thesaurus of Geographic Names (TGN) of GeoNames (voor geografische entiteiten) in laatste instantie: Google Geldt er een systeemspecifieke tekenbeperking op het veld (bv. max 100 tekens), breek dan het tekstcorrelaat op een logische plaats af. Neem het volledige Nederlandstalige tekstcorrelaat op in het veld “Scope note”.
Voorbeelden	25F24(CAMEL) → Term: hoefdieren: kameel 11P315(NORBERTINES) → Term: kloosterorden, kloosterleven ~ rooms-katholieke kerk (NORBERTIJNEN) 73A222 3 → Term: uitgebreide voorstellingen van Anna te Drieën → Scope note: uitgebreide voorstellingen van Anna te Drieën (Jozef en Joachim, drie echtgenoten, drie dochters met zeven kinderen)

Veld	Soort term
Definitie	In dit veld wordt de alfanumerieke Iconclass-notatie opgenomen.
Invulregels	Selecteer in het dropdownmenu “motief” als “soort term”

Veld	Term code
Definitie	In dit veld wordt het Iconclass-tekstcorrelaat opgenomen.
Invulregels	Neem de notatie 1 op 1 over uit de Iconclass-browser. Voeg geen spaties binnen de notatie toe. Bevat de notatie tekst tussen ronde haken, noteer die dan standaard in het Engels. (Om concordantie tussen de verschillende Iconclasstaalversies te kunnen maken, zijn de notaties in elke taalversie in het Engels.) Uitzondering hierop vormen eigennamen, geografische entiteiten, e.d. Volg bij deze de regels rond taal en schrijfwijze, zoals opgesteld in Iconography, indexing, ICONCLASS: a handbook - Roelof van Straten (Leiden, 1994) Controleer bij zelf-aangemaakte concepten de schrijfwijze van namen in bronnen als: RKDartists, Union List of Artist Names (ULAN) Nationaal Biografisch Woordenboek (voor persoonsnamen) de Getty Thesaurus of Geographic Names (TGN) of GeoNames (voor geografische entiteiten) in laatste instantie: Google Hou rekening met systeemspecifieke tekenbeperkingen op het veld “Term code” (bv. max 64 tekens). Hou de tekst tussen ronde haken beknopt.
Voorbeelden	25F24(CAMEL) 53BB3(+3) 96C(ROMULUS) 61B2(BEMBO, Bernardo)11

Veld	Status
Definitie	In dit veld wordt de status van het Iconclass-concept in de thesaurus aangeduid.
Invulregels	Geef Nederlandstalige Iconclass-concepten die (nog) niet door de VKC-partners zijn gevalideerd de status “kandidaat”. Geef Nederlandstalige Iconclass-concepten die door de VKC-partners zijn gevalideerd de status “descriptor”.

Veld	Bron
Definitie	In dit veld wordt de URL van de Iconclass-browser ingevuld.
Invulregels	Noteer de URL als volgt: http://iconclass.org/ .

Veld	Scope Note
Definitie	In dit veld wordt het volledige Nederlandstalige tekstcorrelaat opgenomen indien die meer tekens telt dan het veld “Term” toelaat. (Zie veld “Term”)
Invulregels	Zie de invulregels van het veld “Term”
Voorbeelden	73A222: → Term: uitgebreide voorstellingen van Anna te Drieën → Scope Note: uitgebreide voorstellingen van Anna te Drieën (Jozef en Joachim, drie echtgenoten, drie dochters met zeven kinderen) 11H(BENEDICT): → Term: Benedictus van Nurcia, abt van Monte Cassino en stichter van de Benedictijnenorde → Scope Note: Benedictus van Nurcia, abt van Monte Cassino en stichter van de Benedictijnenorde; mogelijke attributen: wijwatervat, boek, kr

TMS

Veld	Voorkeur Label
Definitie	In dit veld wordt het Iconclass-tekstcorrelaat opgenomen.
Invulregels	Vertaal het Engelstalig tekstcorrelaat uit de Iconclassbrowser 1 op 1 naar het Nederlands. Neem ook de leestekens over en, indien relevant, de hoofdletters. Volg hierbij de regels rond schrijfwijze en taal, zoals opgesteld in Iconography, indexing, ICONCLASS: a handbook - Roelof van Straten (Leiden, 1994) Uitzondering: geef verouderde of problematische Iconclassconcepten (bv. Iconclass-categorie 32B) een aangepaste vertaling. Controleer bij zelf-aangemaakte concepten de schrijfwijze van namen in bronnen als: RKDartists, Union List of Artist Names (ULAN) Nationaal Biografisch Woordenboek (voor persoonsnamen) de Getty Thesaurus of Geographic Names (TGN) of GeoNames (voor geografische entiteiten) in laatste instantie: Google Geldt er een systeemspecifieke tekenbeperking op het veld (bv. max 255 tekens), breek dan het tekstcorrelaat op een logische plaats af. Neem het volledige Nederlandstalige tekstcorrelaat op in het veld “Scope Notes”.
Voorbeelden	25F24(CAMEL) → Voorkeur Label: hoefdieren: kameel 11P315(NORBERTINES) → Voorkeur Label: kloosterorden, kloosterleven ~ rooms-katholieke kerk (NORBERTIJNEN) 11H(PETER)4(+5) → Voorkeur Label: de apostel Petrus, eerste bisschop van Rome; mogelijke attributen: boek, haan, (omgekeerd) kruis, (drievoudige) staf, vis, sleutel, boekrol, schip, tiara - nietmiraculeuze activiteiten en gebeurtenissen (+ schenker(s), smekeling(en)) → Scope Notes: de apostel Petrus, eerste bisschop van Rome; mogelijke attributen: boek, haan, (omgekeerd) kruis, (drievoudige) staf, vis, sleutel, boekrol, schip, tiara - nietmiraculeuze activiteiten en gebeurtenissen ~ mannelijke heilige (+ schenker(

Veld	Begrip Bron
Definitie	In dit veld wordt de URL van de Iconclass-browser ingevuld.
Invulregels	Noteer de URL als volgt: http://iconclass.org/

Veld	Begrip Bron Id
Definitie	In dit veld wordt de alfanumerieke Iconclass-notatie opgenomen.
Invulregels	Neem de notatie 1 op 1 over uit de Iconclass-browser. Voeg geen spaties binnen de notatie toe. Bevat de notatie tekst tussen ronde haken, noteer die dan standaard in het Engels. (Om concordantie tussen de verschillende Iconclasstaalversies te kunnen maken, zijn de notaties in elke taalversie in het Engels.) Uitzondering hierop vormen eigennamen, geografische entiteiten, e.d. Volg bij deze de regels rond taal en schrijfwijze, zoals opgesteld in Iconography, indexing, ICONCLASS: a handbook - Roelof van Straten (Leiden, 1994) Controleer bij zelf-aangemaakte concepten de schrijfwijze van namen in bronnen als: RKDartists, Union List of Artist Names (ULAN) Nationaal Biografisch Woordenboek (voor persoonsnamen) de Getty Thesaurus of Geographic Names (TGN) of GeoNames (voor geografisch in laatste instantie: Google
Voorbeelden	25F24(CAMEL) 53BB3(+3) 96C(ROMULUS) 61B2(BEMBO, Bernardo)11

Veld	Scope Notes
Definitie	In dit veld wordt het volledige Nederlandstalige tekstcorrelaat opgenomen indien die meer tekens telt dan het veld “Voorkeur Label” toelaat. (Zie veld “Voorkeur Label”)
Invulregels	Zie de invulregels van het veld “Voorkeur Label”
Voorbeelden	11HH(ELISABETH OF HUNGARY) → Voorkeur Label: Elisabeth van Hongarije; mogelijke attributen: bedelaar, kreupele, vis, brood, melaatse, maquette van een kerk, kruik, rozen in de schoot, scaldhead, drie kronen → Scope Notes: vrouw en weduwe van de landgraaf van Thüringen, lid van de Derde Orde van Franciscus van Assisi, Elisabeth van Hongarije; mogelijke attributen: bedelaar, kreupele, vis, brood, melaatse, maquette van een kerk, kruik, rozen in de schoot, scald-head, drie kronen 11H(MARTIN)41: → Voorkeur Label: heilige Martinus verdeelt zijn mantel: gewoonlijk wordt hij te paard afgebeeld, terwijl hij zijn mantel met zijn zwaard doorsnijdt, of een deel van de mantel om de schouders van een bedelaar legt die naast hem neerknielt → Scope Notes: heilige Martinus verdeelt zijn mantel (d.w.z. de liefdadigheid van de heilige Martinus): gewoonlijk wordt hij te paard afgebeeld, terwijl hij zijn mantel met zijn zwaard doorsnijdt, of een deel van de mantel om de s

Veld	Taal
Definitie	In dit veld wordt de taal van het Iconclass-concept aangeduid.
Invulregels	Selecteer de juiste taal in het dropdownmenu.
Voorbeelden	Dutch

Veld	kandidaat Label / Gevalideerd
Definitie	In één van deze selectievakjes wordt de status van het Iconclassconcept in de thesaurus aangeduid.
Invulregels	Bij Nederlandstalige Iconclass-concepten die (nog) niet door de VKC-partners zijn gevalideerd, wordt het veld “kandidaat Label” aangevinkt. Bij Nederlandstalige Iconclass-concepten die door de VKCpartners zijn gevalideerd, wordt het veld “Gevalideerd” aangevinkt en het veld “kandidaat Label” uitgevinkt.

Objectdatabank

Adlib Museum/Axiell Collections

Tabblad Iconografie

Veld	Hoofdmotief specifiek
Definitie	Het veld “Hoofdmotief specifiek” bevat één of meer trefwoorden of definities die specifiek beschrijft/beschrijven wat het afgebeelde onderwerp van een object is.
Invulregels	Selecteer ten minste één Iconclass-concept dat het afgebeelde onderwerp van het object aangeeft. Staat het concept nog niet in de thesaurus, voeg het dan toe volgens de afspraken onder de rubriek “Thesaurus”. Wanneer je meer dan één Iconclass-concept toevoegt, rangschik de occurrences dan volgens de mate van belangrijkheid, met het prominentste hoofdmotief op de eerste plaats. Bij kunstwerken die geregistreerd zijn in koepel- en deelrecords voeg je in elk record de relevante Iconclasscodes voor dat record toe.
Standaard	CDWA Specific Subject Terms
Voorbeelden	MSK: De heilige Hiëronymus van Jheronimus Bosch Hoofdmotief specifiek: kluizenaar goed en slecht gedrag, morele kwaliteiten Mu.ZEE: Landschap van Frits van den Berghe Hoofdmotief specifiek: boerderij (gebouw) ploegen

Veld	Classificatieschema
Definitie	In dit veld wordt de naam van het classificatieschema genoteerd dat gebruikt wordt in het veld “Hoofdmotief specifiek”.
Invulregels	Noteer in dit veld “Iconclass”. Eén occurrence is voldoende.
Standaard	LIDO: source (-) Spectrum: Informatie-eenheid - Systeem (-)

TMS

Tabblad Overige > Bijzonderheden

Veld	Waarde
Definitie	Het veld “Waarde” bevat één of meer trefwoorden of definities die specifiek beschrijft/beschrijven wat het afgebeelde onderwerp van een object is.
Invulregels	Selecteer ten minste één Iconclass-concept dat het afgebeelde onderwerp van het object aangeeft. Staat het concept nog niet in de thesaurus, voeg het dan toe volgens de afspraken onder de rubriek “Thesaurus”. Wanneer je meer dan één Iconclass-concept toevoegt, rangschik de occurrences dan volgens de mate van belangrijkheid, met het prominentste hoofdmotief op de eerste plaats. Bij kunstwerken die geregistreerd zijn in koepel- en deelrecords voeg je in elk record de relevante Iconclasscodes voor dat record toe.
Standaard	CDWA Specific Subject Terms
Voorbeelden	KMSKA: Amazone in gevecht met een panter van August Kiss Waarde: (verhaal van) de Amazones berijden van een paard, ezel of muilezel; ruiter paard aangevallen door wild dier werpwapens: speer roofdieren: panter, luipaard naakt met bedekte geslachtsdelen - AA - vrouwelijke menselijke figuur drapering, gewaad

Veld	Soort
Definitie	In dit veld wordt de naam van het classificatieschema weergegeven dat gebruikt wordt in het veld “Waarde”
Invulregels	Selecteer “Iconclass” als “soort trefwoord”.
Standaard	LIDO: source (-) Spectrum: Informatie-eenheid - Systeem (-)